มาตรฐานความปลอดภัยทางอาหาร: กลไกสำคัญสู่สุขภาพที่ดีของผู้บริโภคและความเชื่อมั่นทางการค้า Food Safety Standards: A Key Mechanism for Consumer Health and Trade Competitiveness

มาตรฐานความปลอดภัยทางอาหาร: กลไกสำคัญสู่สุขภาพที่ดีของผู้บริโภคและความเชื่อมั่นทางการค้า
Food Safety Standards: A Key Mechanism for Consumer Health and Trade Competitiveness

By:   ดร. วิศิษฐ์ ลิ้มลือชา
Visit Limlurcha, Ph.D.
Chairman of Processed Food & Future Food Committee
The Thai Chamber of Commerce
President of Thai Future Food Trade Association
admin@thaifuturefood.org

ดร. กิตติพร พันธุ์วิจิตรศิริ
Kittiporn Phanvijhitsiri, Ph.D.
R&D Life Sciences Lead (Asia / ANZ)
Asia Pacific Region
Pepsico Services Asia Ltd.
Kit.Phanvijhitsiri@pepsico.com

ความท้าทายต่อความปลอดภัยทางอาหารของประเทศไทย

           ในช่วง 10 ปีที่ผ่านมา (พ.ศ. 2558–2568) ความท้าทายด้านความปลอดภัยทางอาหารของประเทศไทยยังคงเป็นประเด็นสำคัญที่ต้องได้รับการดูแลและแก้ไขอย่างต่อเนื่อง โดยประเด็นที่พบได้บ่อยและส่งผลกระทบต่อความเชื่อมั่นของผู้บริโภค มีดังนี้

·      การตกค้างของสารเคมีในผักและผลไม้ที่เกินค่ามาตรฐาน

การใช้สารเร่งเนื้อแดงในเนื้อหมู เช่น ซัลบูทามอล ซึ่งเป็นสารต้องห้าม เนื่องจากมีความเสี่ยงต่อสุขภาพของผู้บริโภค หากได้รับสารนี้สะสมในร่างกาย การใช้ฟอร์มาลินในอาหารทะเลเพื่อยืดอายุการเก็บรักษาการปนเปื้อนของเชื้อจุลินทรีย์ในอาหาร เช่น เชื้อ E.coli ที่มักพบในน้ำแข็ง
โรงงานผลิตหรือร้านอาหารที่ไม่ได้มาตรฐานด้านสุขาภิบาล การแสดงฉลากไม่ถูกต้องหรือมีข้อมูลบิดเบือน ซึ่งสร้างความสับสนแก่ผู้บริโภค แม้บางปัญหาจะมีแนวโน้มลดลงจากมาตรการเข้มงวดของภาครัฐ เช่น การยกเลิกใช้สารพาราควอตในภาคเกษตรกรรม แต่ความท้าทายเชิงระบบอย่างการลักลอบใช้สารต้องห้ามและการแสดงฉลากเท็จ ยังคงเป็นประเด็นร้อนที่ต้องมีการเฝ้าระวังอย่างใกล้ชิด

เริ่มต้นส่งออกอย่างมั่นใจ: แนวทางยกระดับมาตรฐานความปลอดภัยทางอาหารสำหรับผู้ประกอบการ SMEs
           เริ่มต้นจากมาตรฐานพื้นฐาน เช่น GMP (Good Manufacturing Practice) สำหรับผู้ผลิตอาหาร หรือ GAP (Good Agricultural Practices) สำหรับเกษตรกร ซึ่งเป็นมาตรฐานที่ภาครัฐให้การสนับสนุน มีขั้นตอนไม่ซับซ้อน และต้นทุนการดำเนินการไม่สูงกำหนดตลาดเป้าหมายให้ชัดเจน แล้วเลือกขอมาตรฐานที่จำเป็นต่อการส่งออกไปยังตลาดนั้นๆ เช่น มาตรฐาน FSMA (Food Safety Modernization Act) สำหรับตลาดสหรัฐอเมริกา หรือการขึ้นทะเบียน GACC สำหรับตลาดจีน หลีกเลี่ยงการขอมาตรฐานหลายฉบับพร้อมกัน เพราะจะทำให้ต้นทุนสูงโดยไม่จำเป็น ทั้งนี้ ควรเลือกเฉพาะมาตรฐานที่สอดคล้องกับแผนการตลาดและกลุ่มลูกค้าเป้าหมายใช้บริการจากหน่วยงานสนับสนุน เช่น ตัวแทนขึ้นทะเบียนเอกชน หรือหน่วยงานภาครัฐ เช่น กรมส่งเสริมการค้าระหว่างประเทศ (DITP) สำนักงานส่งเสริมวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อม (สสว.) หรือกรมวิชาการเกษตร เพื่อให้คำปรึกษาและลดภาระด้านเอกสารและขั้นตอนเตรียมเอกสารประกอบให้ครบถ้วน ได้แก่ ใบรับรองผลการวิเคราะห์สินค้า (COA) ใบรับรองสุขอนามัย (Health Certificate) ฉลากสินค้าเป็นภาษาอังกฤษหรือภาษาท้องถิ่นของประเทศปลายทาง และระบบตรวจสอบย้อนกลับ (Traceability System) เพื่อสร้างความเชื่อมั่นและลดอุปสรรคทางการค้า โดยการเตรียมความพร้อมอย่างรอบคอบตั้งแต่ต้นทางจะช่วยให้ผู้ประกอบการรายย่อยสามารถยกระดับสินค้าเข้าสู่ตลาดต่างประเทศได้อย่างมั่นใจและยั่งยืน Food Safety Challenges in Thailand

           Over the past decade, Thailand has faced persistent food safety challenges that continue to affect consumer confidence, including:

           Excessive pesticide residues in fruits and vegetables Use of banned substances such as salbutamol in pork Formalin use in seafood to prolong shelf life Microbial contamination (e.g., E. coli in ice) Factories or restaurants failing sanitation inspections Incorrect or misleading labelling While stricter regulations have reduced issues like paraquat use, systemic problems—such as illegal use of prohibited substances and false labelling—remain significant concerns requiring continuous monitoring.

Starting Exports with Confidence: Food Safety Guidelines for SMEs
·        Begin with basic standards – GMP for food manufacturers and GAP for farmers; both are government-supported, straightforward, and cost-effective.

·        Define target markets first – Obtain only the necessary certifications for those markets (e.g., FSMA for the US, GACC for China).

·        Avoid over-certification – Do not apply for multiple standards at once to reduce costs; choose those that align with marketing plans and target customers.

·        Leverage support services – Use private agents or public agencies such as DITP, OSMEP, or the Department of Agriculture to ease paperwork and processes.

·        Prepare complete documentation – Include Certificates of Analysis (COA), Health Certificates, compliant product labels (in English or the destination country’s language), and a reliable traceability system.