การบูรณาการปัญญาประดิษฐ์เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการจัดการห่วงโซ่อุปทานอาหาร Leveraging Artificial Intelligence to Optimize the Food Supply Chain

การบูรณาการปัญญาประดิษฐ์เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการจัดการห่วงโซ่อุปทานอาหาร
Leveraging Artificial Intelligence to Optimize the Food Supply Chain

By:       ดร. เทพชัย ทรัพย์นิธิ
Thepchai Supnithi, Ph.D.
Artificial Intelligence Association of Thailand (AIAT)
Thepchai@aiat.or.th

แนวทางการใช้เทคโนโลยี AI ตลอดห่วงโซ่อาหาร
          การประยุกต์ใช้ปัญญาประดิษฐ์ (AI) ในอุตสาหกรรมอาหารจำเป็นต้องพิจารณาภาพรวมของห่วงโซ่อุตสาหกรรม ตั้งแต่การจัดการวัตถุดิบ การผลิต การแปรรูป โลจิสติกส์ และการขนส่ง ไปจนถึงกลยุทธ์ทางการค้าและการส่งออก ปัจจุบันประเทศไทยมีการศึกษาและพัฒนาโครงการต่างๆ เพื่อนำเทคโนโลยี AI มาประยุกต์ใช้อย่างเป็นรูปธรรม ตัวอย่างเช่น

          1. การตรวจสอบโรคพืชจากภาพถ่ายในพืชเศรษฐกิจสำคัญ เช่น ข้าว และมันสำปะหลัง

          2. การคัดแยกสินค้าที่มีคุณภาพออกจากสินค้าที่ไม่ได้มาตรฐานในสายการผลิต

          3. การใช้เทคโนโลยี IoT เพื่อรวบรวมข้อมูลการเจริญเติบโตของสัตว์ รวมถึงวิเคราะห์คุณภาพของผลผลิต ทั้งด้านสารอาหาร คุณค่า และรสชาติ ในโคเนื้อและโคนม

          4. การผสาน AI เข้ากับกฎเกณฑ์ทางธุรกิจ เพื่อยกระดับและสร้างมูลค่าเพิ่มให้กับการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมอาหาร

          5. การวิเคราะห์เมนูอาหารกลางวันในโรงเรียนเพื่อควบคุมสารอาหารและต้นทุนวัตถุดิบ พร้อมทั้งนำเสนอเมนูทางเลือกและเมนูที่เหมาะสมกับท้องถิ่น

          จากโครงการต่างๆ ที่กล่าวมา สะท้อนให้เห็นว่าประเทศไทยมีการนำเทคโนโลยี AI มาใช้อย่างต่อเนื่องในอุตสาหกรรมอาหาร อย่างไรก็ตาม ห่วงโซ่อุปทานของอุตสาหกรรมนี้ยังคงเผชิญกับความท้าทายหลายประการ ดังนี้

          ในส่วนของวัตถุดิบ ประเทศไทยยังคงประสบปัญหาด้านผลผลิตต่อไร่ที่ค่อนข้างต่ำ การนำเทคโนโลยีปัญญาประดิษฐ์มาใช้ในการบริหารจัดการภาคการผลิต เช่น การจัดการดินและน้ำ รวมถึงการจัดการปุ๋ย จึงเป็นอีกหนึ่งแนวทางในการลดต้นทุนและเพิ่มผลประกอบการให้ดีขึ้น อย่างไรก็ตาม ยังมีปัจจัยอื่นๆ ที่ไม่สามารถควบคุมได้ เช่น โรคพืชและแมลง หรือการเปลี่ยนแปลงทางธรรมชาติอย่างภาวะโลกร้อน ดังนั้น การประยุกต์ใช้ปัญญาประดิษฐ์ร่วมกับเทคโนโลยีด้านภาพและวิดีโอ เพื่อรวบรวมและวิเคราะห์ข้อมูลที่เกี่ยวข้อง อาทิ การจำแนกโรคพืชหรือชนิดของแมลง ตลอดจนการใช้เซนเซอร์เพื่อติดตามสภาพน้ำ ดิน อุณหภูมิ และปัจจัยอื่นๆ ที่มีผลต่อการเจริญเติบโตของพืชอย่างใกล้ชิด จึงมีความสำคัญอย่างยิ่งในการยกระดับประสิทธิภาพการผลิตทางการเกษตรของประเทศไทย

          ในส่วนของอุตสาหกรรมการผลิต การปรับเปลี่ยนสายการผลิตเพื่อรองรับความต้องการที่เพิ่มขึ้นและควบคุมกระบวนการต่างๆ ระหว่างการผลิตเพื่อลดความผิดพลาดถือเป็นสิ่งที่จำเป็น โดยการใช้ระบบอัตโนมัติในการควบคุมเครื่องจักรจะช่วยกระตุ้นให้เกิดการเปลี่ยนแปลงสู่การพัฒนาอุตสาหกรรมในระดับที่สูงขึ้น ขณะเดียวกันก็ช่วยรับมือกับปัญหาการขาดแคลนแรงงานที่กำลังทวีความรุนแรงขึ้น นอกจากนี้ แนวทางการทรานส์ฟอร์มโรงงานขนาดเล็กและขนาดกลางถือเป็นกลไกสำคัญในการเสริมสร้างการผลิตให้มีคุณภาพสูง และช่วยให้ประเทศไทยสามารถแข่งขันได้ในเวทีระดับนานาชาติ

          ในส่วนของการแปรรูป ประเทศไทยสามารถนำ AI มาใช้ในการออกแบบอาหารรูปแบบต่างๆ โดยคำนึงถึงคุณค่าทางโภชนาการ ความสะดวกในการบริโภค และอายุการเก็บรักษา นอกจากนี้ ผู้ผลิตควรให้ความสำคัญกับกลุ่มผู้บริโภคที่มีความต้องการอาหารทางเลือกหรืออาหารเฉพาะบุคคลที่มีจำนวนเพิ่มมากขึ้น เช่น อาหารสำหรับผู้ที่มีข้อจำกัดด้านศาสนา โรคประจำตัว หรือผู้บริโภคที่แพ้อาหาร เพื่อให้สามารถออกแบบอาหารที่รองรับกับความต้องการที่หลากหลายนี้ได้ ขณะเดียวกันประเทศไทยถือเป็นประเทศที่มีความหลากหลายทางชีวภาพสูง หากมีการนำวัตถุดิบท้องถิ่นมาใช้ร่วมในการออกแบบอาหารให้มีความหลากหลายมากขึ้นจะถือเป็นกลไกสำคัญในการสร้างมูลค่าเพิ่ม ยกตัวอย่างเช่น การนำใบธัมมังมาทำน้ำพริกแมงดา หรือการใช้ผักสะทอนมาทำน้ำปลาจากผัก ซึ่งมุ่งเป้าหมายไปยังผู้บริโภคกลุ่มมังสวิรัติ เป็นต้น

          ในส่วนของโลจิสติกส์และการขนส่ง จากการสำรวจการใช้งานปัญญาประดิษฐ์ พบว่าการประยุกต์ใช้ AI ในงานด้านนี้จัดอยู่ในอันดับ 3 ของประเทศไทย แสดงให้เห็นว่าอุตสาหกรรมด้านโลจิสติกส์และการขนส่ง ได้มีการนำความก้าวหน้าทางเทคโนโลยีนี้มาใช้แล้ว ดังนั้น การนำแนวทางนี้มาประยุกต์ใช้ในอุตสาหกรรมอาหาร เช่น การบริหารจัดการการขนส่ง การจัดเรียงสินค้าเพื่อความปลอดภัยและความคุ้มค่า รวมถึงการขนส่งภายในโรงงานและการจัดเรียงวัตถุดิบอย่างมีประสิทธิภาพ จะเป็นหนึ่งในแนวทางสำคัญที่ควรมีการนำ AI มาปรับใช้

Transforming the Food Supply Chain with AI
          The application of AI in the food industry requires a holistic approach that encompasses raw materials, production, processing, logistics, and transportation, as well as trade and export strategies. In Thailand, various projects have explored AI applications, such as:

          1. Using AI to detect plant diseases from photographs (e.g., rice, cassava)

          2. Distinguishing between high-quality and substandard products on production lines

          3. Leveraging IoT technology to collect animal growth data for analyzing product quality (e.g., nutritional value, quality, and taste of beef and dairy cattle)

          4. Integrating AI with business rules to enhance the value of culinary tourism

          5. Analyzing school lunch menus for nutritional content, cost control, and recommending alternative or locally appropriate dishes

          These projects demonstrate Thailand's ongoing efforts to apply AI in the food industry. However, each aspect of this industry faces various challenges.

          In the raw materials sector, Thailand still faces low yields per unit area. Therefore, the application of AI technology for production management—such as soil and water management and fertilizer optimization—is a viable approach to improve performance. Additionally, uncontrollable factors, such as plant diseases, pests, and natural climate changes (e.g., global warming), pose significant challenges. The use of AI in conjunction with image and video technology to collect relevant data for training AI to recognize plant diseases and insect types is crucial. Implementing sensor technology to closely monitor water, soil, temperature, and other factors affecting plant growth is also of great importance.

          In the manufacturing sector, adapting production lines to meet increasing demand and controlling various production processes to minimize errors is essential. The promotion of automation for machinery control is necessary to drive transformation toward a higher level of industrialization, addressing the growing labor shortage. Facilitating the transformation of small and medium-sized enterprises (SMEs) will serve as a key mechanism for enhancing high-quality production and enabling them to compete internationally.

          In the processing of agricultural products, Thailand can leverage AI to design a variety of food products, taking into account nutritional value, convenience, and shelf life. Furthermore, the growing popularity of alternative foods and foods tailored to specific individuals (e.g., due to religious restrictions, medical conditions, or food allergies) should be prioritized to develop products that cater to diverse needs. Given Thailand's high biodiversity, incorporating local ingredients into the design of diverse food products will be a key mechanism for creating added value. Examples include using Bai Thum Mang (a type of leaf) to make Nam Prik Mangda (chili paste with roasted giant water bugs) for vegetarians, and utilizing Phak Sathon (a local vegetable) to produce plant-based fish sauce.

          In logistics and transportation, surveys on AI usage indicate that this sector ranks third in Thailand for AI adoption, demonstrating its prior technological advancement. Applying these approaches to the food industry—such as managing transportation, arranging goods for safety and cost-effectiveness, and optimizing internal factory logistics and raw material handling—represents key opportunities for AI implementation.